موضوع «ولایت» و «ولیّ» از مهمترین موضوعات در مکتب جهان‌شمول اسلام است. استاد شهید مطهری در این کتاب، این موضوع را از ابعاد و جوانب گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار داده‌اند. ایشان پس از ارائه تعریفی جامع از واژه «ولایت» و «ولیّ» و نیز موارد استعمال لفظ «مولی»، به تقسیم ولاء به ولاء منفی و ولاء اثباتی (عام و خاص) می‌پردازند.

مسلمان همواره باید بداند که عضو جامعه اسلامی است، جزئی است از این کل. جزء یک کل و عضو یک پیکر بودن خواه ناخواه شرایط و حدودی را ایجاب می کند. غیر مسلمان عضو یک پیکر دیگر است. عضو پیکر اسلامی روابطش با اعضای پیکر غیر اسلامی باید به نحوی باشد که لااقل با عضویتش در پیکر اسلامی ناسازگار نباشد، یعنی به وحدت و استقلال این پیکر آسیبی نرسد. پس خواه ناخواه نمی تواند روابط مسلمان با غیر مسلمان با روابط مسلمان و مسلمان یکسان و احیاناً از آن نزدیکتر باشد.

مباحث کتاب ولا‌ءها و ولایتها 

1. واژۀ (ولی)
2. موارد استعمال لفظ (مولی)
3. واژۀ (ولایت)
4. دو نوع ولاء
5.  انواع ولاء ها
6. آیا اسلام محبت و نیکی به غیر مسلمان را به طور کلی نفی می کند؟
7. رابطۀ ویژۀ مسلمان با جامعۀ اسلامی
8. آیا ولاء منفی بر ضد عاطفۀ نوع دوستی است؟
9. دو نوع حبّ و بغض: منطقی و احساسی
10. ضرورت حزم و احتیاط نسبت به دشمن
11. ولاء منفی با برقراری روابط اجتماعی و اقتصادی میان جامعۀ مسلمان و جامعۀ غیر مسلمان منافات ندارد
12. اهتمام اسلام به امر وحدت مسلمانان
13. لزوم امر به معروف و نهی از منکر از ولاء اثباتی عام ناشی شده است
14. تعهد و مسئولیت مسلمین نسبت به یکدیگر
15. آیۀ سورۀ فتح، ولاء منفی و ولاء اثباتی عام را در آنِ واحد یادآوری کرده است
16. گروهی که در میان مسلمین رخنه کرده و ولاء منفی را تبدیل به ولاء اثباتی، و ولاء اثباتی را تبدیل به ولاء منفی می کنند
17. و...