رویکردهای نظری و کاربرد آن ها در تحلیل زبان فارسی
سمت
کتاب صرف رویکردهای نظری و کاربرد آن ها در تحلیل زبان فارسی نوشته دکتر فائزه ارکان، دکتر تهمینه حیدرپور بیدگلی, توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.
موضوع کتاب: زبان و ادبیات فارسی, زبانشناسی, زبانشناسی معاصر, صرف تکواژ بنیاد, صرف ساختی
در بخش اول، فصل‌های اول، دوم و سوم، مقدمه‌ای کوتاه دربارة حوزة صرف و جایگاه آن در زبانشناسی معاصر، مفاهیم بنیادی در این حوزه و سپس پیشینه‌‌ای درخصوص مطالعات صرفی پیش‌زایشی تا پایان ساختگرایی و مراحل آغازین دستور زایشی تا دهۀ هفتاد میلادی در قرن بیستم آورده شده است.
در بخش دوم، فصل‌های چهارم تا هفتم کتاب، مبانی نظریه‌های صرفی معاصر تأثیرگذار معرفی و توضیح داده شده‌اند، ازجمله صرف تکواژبنیاد، صرف واژه‌بنیاد، صرف توزیعی و نیز رویکردهای صرفی غیرخطی (مانند صرف بهینگی)، که در نیمۀ دوم قرن بیستم در راستای دستور زایشی شکل گرفته‌‌اند، و مهم‌تر آنکه پس از معرفی این نظریه‌‌ها در هر فصل، صرف زبان فارسی به شکل عملی، تا حد امکان، در چارچوب این نظریه‌‌ها و رویکردهای نظری تحلیل شده است.
در فصل هشتم، در چارچوبی غیرزایشی، صرف ساختی و کاربرد آن در تحلیل صرف زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل نهم به رویکرد تاریخی در تحلیل صرفی اختصاص یافته است، و در فصل دهم به تعامل صرف با دیگر حوزههای زبان و در نهایت به یافته‌‌های بررسی‌های صرفی در این کتاب پرداخته شده است. در پایان هر فصل پرسش‌ها و تمرین‌هایی داده شده است تا دانشجویان با بحث و بررسی به آن‌ها پاسخ دهند.
در بخشی از پیشگفتار نویسندگان این اثر آمده است: پیشگفتار موضوع مطالعات صرفیِ یک زبانْ بررسی و توصیف ساختار درونی کلمات، واحد تحلیل ساخـت صـرفی ـ واژه یا تـکواژ ـ در آن زبـان، فراینـدهای واژه‌سازی، زایـش کلمات جـدیـد، روابط بین کلمات در خانواده‌‌های اشتقاقی و نیز روابط بین صورت‌های کلمه در صیغگان تصریفی آن زبان است.
علاوه بر این، حوزۀ صرف یک زبان با حوزههای دیگر زبان یعنی واج‌شناسی، نحو و معناشناسی نیز تعامل دارد، به این دلیل‌‌که زبان همچون شبکۀ به‌هم‌بافته‌‌ای است که زیرنظام‌های آن به‌‌رغم استقلال، از جهاتی به یکدیگر وابسته‌‌اند. البته، میزان این وابستگی‌ها در رویکردهای نظری صرفی متفاوت بوده که ضروری است در مطالعات صرفی مورد توجه قرار گیرند.
در مطالعات صرفی زبان فارسی از گذشته تاکنون مسائل مختلفی در این حوزه مورد بررسی قرار گرفته که به روشن شدن جنبه‌هایی از صرف این زبان کمک کرده است. بدین منظور در کتاب حاضر نیز موضوعات اصلی صرف زبان فارسی از منظر چندین رویکرد نظری توصیف و تحلیل شده است تا گامی کوچک در جهت بومی‌سازی مطالعات زبانی در حوزة صرف برداشته شود. لذا امید است که مخاطبان اصلی این کتاب از آن بهرة کافی ببرند.
کتاب صرف رویکردهای نظری و کاربرد آن ها در تحلیل زبان فارسی نوشته دکتر فائزه ارکان، دکتر تهمینه حیدرپور بیدگلی, توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.
موضوع کتاب: زبان و ادبیات فارسی, زبانشناسی, زبانشناسی معاصر, صرف تکواژ بنیاد, صرف ساختی
در بخش اول، فصل‌های اول، دوم و سوم، مقدمه‌ای کوتاه دربارة حوزة صرف و جایگاه آن در زبانشناسی معاصر، مفاهیم بنیادی در این حوزه و سپس پیشینه‌‌ای درخصوص مطالعات صرفی پیش‌زایشی تا پایان ساختگرایی و مراحل آغازین دستور زایشی تا دهۀ هفتاد میلادی در قرن بیستم آورده شده است.
در بخش دوم، فصل‌های چهارم تا هفتم کتاب، مبانی نظریه‌های صرفی معاصر تأثیرگذار معرفی و توضیح داده شده‌اند، ازجمله صرف تکواژبنیاد، صرف واژه‌بنیاد، صرف توزیعی و نیز رویکردهای صرفی غیرخطی (مانند صرف بهینگی)، که در نیمۀ دوم قرن بیستم در راستای دستور زایشی شکل گرفته‌‌اند، و مهم‌تر آنکه پس از معرفی این نظریه‌‌ها در هر فصل، صرف زبان فارسی به شکل عملی، تا حد امکان، در چارچوب این نظریه‌‌ها و رویکردهای نظری تحلیل شده است.
در فصل هشتم، در چارچوبی غیرزایشی، صرف ساختی و کاربرد آن در تحلیل صرف زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل نهم به رویکرد تاریخی در تحلیل صرفی اختصاص یافته است، و در فصل دهم به تعامل صرف با دیگر حوزههای زبان و در نهایت به یافته‌‌های بررسی‌های صرفی در این کتاب پرداخته شده است. در پایان هر فصل پرسش‌ها و تمرین‌هایی داده شده است تا دانشجویان با بحث و بررسی به آن‌ها پاسخ دهند.
در بخشی از پیشگفتار نویسندگان این اثر آمده است: پیشگفتار موضوع مطالعات صرفیِ یک زبانْ بررسی و توصیف ساختار درونی کلمات، واحد تحلیل ساخـت صـرفی ـ واژه یا تـکواژ ـ در آن زبـان، فراینـدهای واژه‌سازی، زایـش کلمات جـدیـد، روابط بین کلمات در خانواده‌‌های اشتقاقی و نیز روابط بین صورت‌های کلمه در صیغگان تصریفی آن زبان است.
علاوه بر این، حوزۀ صرف یک زبان با حوزههای دیگر زبان یعنی واج‌شناسی، نحو و معناشناسی نیز تعامل دارد، به این دلیل‌‌که زبان همچون شبکۀ به‌هم‌بافته‌‌ای است که زیرنظام‌های آن به‌‌رغم استقلال، از جهاتی به یکدیگر وابسته‌‌اند. البته، میزان این وابستگی‌ها در رویکردهای نظری صرفی متفاوت بوده که ضروری است در مطالعات صرفی مورد توجه قرار گیرند.
در مطالعات صرفی زبان فارسی از گذشته تاکنون مسائل مختلفی در این حوزه مورد بررسی قرار گرفته که به روشن شدن جنبه‌هایی از صرف این زبان کمک کرده است. بدین منظور در کتاب حاضر نیز موضوعات اصلی صرف زبان فارسی از منظر چندین رویکرد نظری توصیف و تحلیل شده است تا گامی کوچک در جهت بومی‌سازی مطالعات زبانی در حوزة صرف برداشته شود. لذا امید است که مخاطبان اصلی این کتاب از آن بهرة کافی ببرند.
