کتاب سماع جان (تبیین و تحلیل داستان های مثنوی) نوشته جلیل مسعودی فرد, توسط انتشارات نگاه به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب شامل ادبیات فارسی، داستان های مثنوی, چکیده اندیشه‏ های مولانا میباشد.

مثنوی گزارش حال انسانی است که از اصل خویش دور شده و از نیستان ازلی به کره خاک تبعید شده است؛ و در اینجا گرفتار غم غربت است و شوق بازگشت به وطن اصلی مهم ترین سرمایه اوست. عشق ازلی گرما بخش زندگی اوست تا دوباره به نیستان وجود بازگردد و لذت وصال را بچشد.

هجده بیت آغازین مثنوی که به “نی نامه” شهرت یافته است و به منزله مقدمه مثنوی و یا چکیده اندیشه‏ های مولانا تلقی می‏ شود، بازگوکننده داستان انسان است؛ انسانی که احساس تنهایی می‏ کند و غم غربت او را به ناله و فغان درآورده است.

حکایت و شکایت نی، شکایت از جدایی هاست؛ جدایی از بهشت آسایش و آرامش، و دوری از وصال معشوق و گرفتار شدن در غم و رنج جهان مادی است. این ماجرا چنان سخت و غم انگیز و غیر قابل وصف است که مولانا از بیان آن اظهار عجز می کند. فقط انسان ‏هایی که این حس را دریافته باشند و سینه‏ شان از درد فراق پاره پاره شده و شوق وصال همه وجودشان را فرا گرفته باشد، می توانند این درد مشترک را درک کنند و همدم انسان باشند و با همدلی آبی بر این آتش بزنند و تسکین و آرامشی به وجود آورند.