کتاب پروانه و آتش از حلاج تا حافظ سیر تحولات یک تمثیل عرفانی در ادبیات ایران نوشته نصرااله پورجوادی, توسط انتشارات فرهنگ معاصر به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب شامل ادبیات فارسی، تاریخ ادبیات، عرفان در ادبیات می‌باشد.

حدیث پروانه و آتش در زبان پارسی مثلی است معروف و معنای آن نیز كم و بیش معلوم.اشعار زیادی در این  زبان هست كه در آنها پروانه سمبل عاشقی است كه با دیدن روشنایی چراغ یا شمع از دور، به طرف آن پرواز می كند و دیوانه وار خود را به آتش می زند. رفتن پروانه به سوی آتش و حتی سوختن آن امری است طبیعی، ولیكن برداشت عارفانه و شاعرانه ای كهدر فرهنگ ایران و ادبیات عرفانی از آن شده امری است تاریخی.شاید هیچ قوم و ملت دیگری چنین برداشت شاعرانه ای  از پرواز پروانه به سوی شمع یا چراغ و سوختن و خاكستر شدن او در آتش نداشته باشد.مگر اینكه خود تحت تاثیر فرهنگ شعر پارسی، شعر صوفیانه آن قرار گرفته باشد، مانند شاعران از دو زبان یا ترک...

معرفی مباحث کتاب پروانه و آتش از حلاج تا حافظ

1. کتاب و سنت
2. ابوطالب مکی و ابوحامد غزالی: برداشت اخلاقی
3. حلاج: از اخلاق به عرفان
4. احمد غزالی: آتش عشق
5. در اشعار قدیم پارسی
6. کشف الاسرار و روح الارواح
7. داستانی زبان حالی در روضه الفریقین
8. عین القضات همدانی
9. روزبهان بقلی شیرازی
10. فریدالدین عطار
11. در آثار جلال الدین رومی
12. نجم الدین دایه
13. در اشعار سعدی
14. در بوستان
15. علاءالدوله سمنانی
16. و...